CÁC HÌNH THỨC PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT HIỆN NAY

Ngày: 28/08/2018

 Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) luôn được Đảng và Nhà nước ta quan tâm ở cả nội dung và hình thức phổ biến, truyền tải pháp luật, thông tin pháp lý để đối tượng được tác động hình thành thói quen, tình cảm đối với pháp luật và có hành vi xử sự phù hợp, có ý thức chấp hành, tuân thủ pháp luật. Hiện nay có các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật sau:

1. Các hình thức PBGDPL truyền thống

1.1. Tuyên truyền miệng

Tuyên truyền miệng về pháp luật là hình thức tuyên truyền mà người nói trực tiếp nói với người nghe về lĩnh vực pháp luật trong đó chủ yếu là các văn bản pháp luật nhằm nâng cao nhận thức về pháp luật, niềm tin vào pháp luật và ý thức pháp luật cho người nghe và kích thích người nghe hành động theo các chuẩn mực pháp luật.

Tuyên truyền miệng về pháp luật có nhiều ưu thế thể hiện ở tính linh hoạt, có thể tiến hành ở bất cứ nơi nào, trong bất kỳ điều kiện, hoàn cảnh nào và số lượng người nghe; người nói có điều kiện thuận lợi để giải thích, phân tích, làm sang tỏ nội dung cần tuyên truyền, hai bên có thể hỏi đáp trực tiếp để đáp ứng yêu cầu của nhau.

Trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật từ trước đến nay, hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) thông qua tuyên truyền miệng được sử dụng phổ biến, rộng rãi và có mối quan hệ chặt chẽ với các hình thức PBGDPL khác. Vì vậy, việc xác định và nhấn mạnh vai trò của tuyên truyền miệng trong PBGDPL được thể hiện nhiều trong các văn bản chỉ đạo của Đảng, văn bản pháp luật của Nhà nước và các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, điều hành, quản lý của các cơ quan, tổ chức ở Trung ương và địa phương.

Tuy nhiên, việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua tuyên truyền miệng với một số hạn chế như: không thể áp dụng đối với các đối tượng không cùng ngôn ngữ, lời nói chỉ tác động vào thính giác, đòi hỏi người nghe sự theo dõi, tập trung…, đặc biệt với các tiện ích của phương tiện, thông tin, đại chúng và công nghệ thông tin đang tác động đáng kể đến vai trò của tuyên truyền miệng. Vì vậy, để tạo cơ sở mang tính định hướng trong tổ chức thực hiện PBGDPL, việc thể chế hoá bằng quy phạm pháp luật đối với hình thức tuyên truyền miệng là cần thiết.

1.2. PBGDPL thông qua hệ thống truyền thanh cơ sở, báo in, báo hình

- Báo in

- Báo hình

-  Loa truyền thanh cơ sở được sử dụng PBGDPL chủ yếu tại các đơn vị xã, phường, thị trấn.

1.3.  PBGDPL thông qua việc biên soạn, phát hành tài liệu pháp luật

Đây là hình thức PBGDPL được áp dụng rộng rãi, gần gũi với người dân và đóng một vai trò lớn trong hoạt động PBGDPL, là cẩm nang, phương tiện hoạt động của những người làm công tác PBGDPL.

Tài liệu PBGDPL gồm nhiều loại như đề cương tuyên truyền, văn bản pháp luật, sách hướng dẫn, giải thích pháp luật, sách pháp luật bỏ túi, sách hỏi đáp pháp luật, tờ rơi, tờ gấp, bản tin, tranh áp phích, lịch… Trong tuyên truyền miệng, trong các hoạt động hoà giải, trợ giúp pháp lý, tư vấn pháp luật, công tác giảng dạy và học tập pháp luật trong nhà trường… đều sử dụng tài liệu pháp luật để thực hiện tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật.

Hiệu quả của công tác PBGDPL chịu sự tác động nhất định của chất lượng các tài liệu pháp luật, vì vậy, việc biên soạn, phát hành các tài liệu này cũng được chú trọng cả hình thức và nội dung.

1.4. PBGDPL thông qua hoạt động giáo dục pháp luật trong nhà trường

Giáo dục pháp luật là sự tác động có định hướng có tổ chức nhằm hình thành tri thức, tình cảm và hành vi phù hợp với quy định của pháp luật, làm cho công dân tự giác tuân thủ, thi hành pháp luật, nâng cao ý thức pháp luật của công dân.

Đó là một trong các hình thức PBGDPL được thực hiện thông qua việc dạy và học pháp luật trong các nhà trường nhằm thực hiện mục tiêu của giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, góp phần hình thành và bồi dưỡng ý thức công dân, sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật, đáp ứng yêu cầu về nguồn nhân lực trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

1.5. PBGDPL thông qua tủ sách pháp luật

Tủ sách pháp luật là công cụ hữu hiệu để đưa pháp luật vào hoạt động của cơ quan nhà nước nói chung, đặc biệt là quá trình điều hành của bộ máy chính quyền cơ sở vào đời sống của các cộng đồng dân cư, góp phần tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Thông qua việc tìm hiểu, nghiên cứu, đọc các sách, tài liệu pháp luật của tủ sách, người đọc tập hợp nghiên cứu, tìm hiểu và vận dụng các quy định của pháp luật vào thực tế một cách đầy đủ, có hệ thống, chính xác và thống nhất.

Tuy nhiên, việc tìm hiểu pháp luật qua khai thác, sử dụng tủ sách pháp luật cũng có những hạn chế nhất định, chịu sự tác động của nhiều yếu tố về cơ chế quản lý, thái độ phục vụ, sự đầu tư nâng cao hiệu quả khai thác tủ sách pháp luật, mức độ đáp ứng yêu cầu của đối tượng…

1.6. PBGDPL thông qua sinh hoạt câu lạc bộ pháp luật

Câu lạc bộ pháp luật là một tổ chức sinh hoạt pháp lý tự nguyện của những người có nhu cầu tìm hiểu pháp luật, có tinh thần tham gia đấu tranh bảo vệ pháp luật, nhiệt tình tuyên truyền giáo dục pháp luật.

Đó là hình thức PBGDPL qua sinh hoạt của hội viên, khách mời để giao lưu, học tập, trao đổi kiến thức pháp luật cần thiết, tạo điều kiện để họ đề đạt và kiến nghị với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền về những vấn đề có liên quan đến công tác xây dựng, tuyên truyền, phổ biến và thực thi pháp luật.

1.7. PBGDPL thông qua tổ chức cuộc thi tìm hiểu pháp luật

Thi tìm hiểu pháp luật là một trong các hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, là cầu nối chuyển tải những nội dung pháp luật vào cuộc sống, là hình thức sinh hoạt văn hoá pháp lý có sức hấp dẫn và hiệu quả. Đây là một trong những hình thức PBGDPL hấp dẫn, có hiệu quả cao và được sử dụng nhiều. Nội dung pháp luật được chuyển tải đến các đối tượng thông qua cuộc thi một cách đơn giản, ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ hơn, sinh động hơn, tránh sự cứng nhắc, khô cứng. Bên cạnh đó, kiến thức pháp luật, kỹ năng tuyên truyền pháp luật của người tổ chức cũng được trau dồi, gọt dũa.

Kết quả tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hình thức thi tìm hiểu pháp luật tác động trực tiếp đến ý thức pháp luật của người dự thi, qua đó là nơi giao lưu, học hỏi kinh nghiệm, kiến thức pháp luật và kỹ năng PBGDPL của cả người tổ chức cuộc thi và người theo dõi, tìm hiểu cuộc thi.

1.8. PBGDPL thông qua các loại hình tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý

Tư vấn pháp luật là việc giải đáp pháp luật, hướng dẫn ứng xử đúng pháp luật, cung cấp dịch vụ pháp lý nhằm giúp công dân, tổ chức trong nước và nước ngoài thực hiện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của họ. Thông qua tư vấn pháp luật, luật sư góp phần tuyên truyền, phổ biến, giải thích pháp luật nhằm nâng cao văn hoá pháp lý cho công dân trong cộng đồng xã hội. Hoạt động tư vấn pháp luật là cầu nối quan trọng giữa người xây dựng pháp luật, áp dụng pháp luật, thực thi pháp luật và những người là đối tượng của việc áp dụng pháp luật.

Trợ giúp pháp lý là sự giúp đỡ miễn phí của các tổ chức trợ giúp pháp lý của Nhà nước cho người nghèo, đối tượng chính sách và đồng bào dân tộc thiểu số tiếp cận với các dịch vụ pháp lý (tư vấn pháp luật, đại diện, bào chữa) nhằm bảo đảm cho mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật và thực hiện công bằng xã hội.

 PBGDPL thông qua hoạt động tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý sẽ giúp các đối tượng nắm bắt được các thông tin pháp lý, hiểu được quyền và nghĩa vụ của mình trong các quan hệ pháp luật, hướng dẫn phương pháp xử sự trong hoàn cảnh cụ thể phù hợp với pháp luật và tránh được những hậu quả pháp lý bất lợi, hướng dẫn công dân, tổ chức tôn trọng và thi hành nghiêm chỉnh pháp luật, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật.

1.9. PBGDPL thông qua hoạt động hoà giải ở cơ sở

PBGDPLthông qua hoạt động hoà giải ở cơ sở là việc các tổ viên hoà giải bằng hoạt động hoà giải của mình cung cấp các kiến thức pháp luật, bồi dưỡng tình cảm pháp luật cho các bên tranh chấp và những người khác trong cộng đồng dân cư nhằm mục đích hình thành ở họ sự hiểu biết pháp luật, ý thức tôn trọng pháp luật và thói quen hành động theo pháp luật.

Để PBGDPL thông qua hoạt động hoà giải có hiệu quả, đòi hỏi phải có phương pháp thực hiện hợp lý và có những giải pháp phù hợp, kịp thời để việc hoà giải đạt được mục đích đồng thời qua việc hoà giải, các bên hiểu được quyền, nghĩa vụ của mình theo quy định của pháp luật.

1.10. PBGDPL thông qua các loại hình văn hoá, văn nghệ

PBGDPL thông qua các loại hình văn hoá, văn nghệ là đưa tinh thần một quy phạm pháp luật, một văn bản pháp luật vào đời sống xã hội bằng “ngôn ngữ” của một loại hình văn hoá, văn nghệ nào đó như kịch, lễ hội, áp phích….

Đối với hoạt động này, đòi hỏi một số kỹ năng bảo đảm cho việc PBGDPL có hiệu quả như biết thâm nhập vào đời sống xã hội, nắm được tình hình thực hiện pháp luật trong cuộc sống, phát hiện được vai trò định hướng phát triển xã hội của pháp luật, những tính chất ưu việt của pháp luật xã hội chủ nghĩa, chuyển được tư duy pháp luật thành tư duy nghệ thuật…

1.11. Một số hình thức PBGDPL khác

Ngoài các hình thức PBGDPL mang tính truyền thống đã được sử dụng thường xuyên, rộng rãi trong tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, trên thực tế, có một số hình thức PBGDPL khác xuất hiện những năm gần đây do yêu cầu thực tiễn của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật giai đoạn hiện nay như:

Thứ nhất, PBGDPL thông qua hoạt động thực thi pháp luật. Theo tinh thần công tác PBGDPL được xác định là nhiệm vụ thường xuyên, nhiệm vụ hàng ngày của các cơ quan, tổ chức; là nhiệm vụ của toàn bộ hệ thống chính trị, vì vậy, các cơ quan nhà nước thực hiện nhiệm vụ PBGDPL cho cán bộ, nhân dân trong khi thực thi pháp luật.

Thứ hai, PBGDPL thông qua việc xây dựng, thực hiện hương ước của thôn, làng, bản, ấp, quy chế của cơ quan, điều lệ của các tổ chức đoàn thể xã hội.

Thứ ba, PBGDPL thông qua việc thực hiện ký cam kết gia đình không có thành viên vi phạm pháp luật; xây dựng các điểm sáng về chấp hành pháp luật ở cộng đồng dân cư.

            Thứ tư, Tt chức các cuộc điều tra thăm dò dư luận xã hội để thu thập thông tin phản hồi của cán bộ, nhân dân về hiệu quả thực thi pháp luật, nhu cầu thông tin PBGDPL để từ đó điều chỉnh nội dung, hình thức, biện pháp PBGDPL phù hợp với yêu cầu của thực tiễn.

Như vậy, các hình thức PBGDPL đang được sử dụng trong thực tiễn công tác PBGDPL là rất đa dạng, phong phú đang được vận dụng ngày càng rộng rãi, phổ biến trong công tác phổ biến, giáo dục nâng cao ý thức pháp luật, hình thành nếp sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật của công dân.

2. Các hình thức PBGDPL gắn với ứng dụng công nghệ thông tin, mạng internet

2.1. Báo điện tử.

2.2. Trang thông tin điện tử, mạng Internet

2.3. Phát thanh có hình

3. Các hình thức PBGDPL được lựa chọn thí điểm áp dụng để đánh giá hiệu quả trong giai đoạn hiện nay

   - Tổ chức tuyên truyền pháp luật định kỳ cho người dân tại cơ sở. Đây là biện pháp tuyên truyền trực tiếp thông qua báo cáo viên giới thiệu các quy định của pháp luật, xử lý tình huống thực tiễn, giải đáp pháp luật, theo chuyên đề phù hợp để người dân học tập

- Tuyên truyền, phổ biến pháp luật thông qua hoạt động của đội ngũ cán bộ nòng cốt tại xã, phường, thị trấn. Đội ngũ cán bộ nòng cốt tại xã với thành phần chủ yếu là cán bộ tư pháp hoặc lãnh đạo Uỷ ban nhân dân  xã, phường, công an xã, hoà giải viên, tuyên truyền viên pháp luật, tổ trưởng tổ dân phố… và mỗi thành viên tổ nòng cốt phụ trách một khu phố, thôn, xóm, ấp để thực hiện tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho các đối tượng nhân dân trên địa bàn họ cư trú và vận động nhân dân tham gia các buổi học tập pháp luật được tổ chức tại UBND xã, phường, thị trấn; trực tiếp PBGDPL lồng ghép với các cuộc họp thôn, bản, tổ dân phố; ký cam kết không vi phạm pháp luật, hoà giải…

   - Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hoạt động của bộ đội biên phòng với những cách thức khác nhau trong việc đưa pháp luật tới nhân dân như chuyên đề, lồng ghép vào cuộc họp, cuộc vận động, phong trào, chiếu phim lưu động…

- Mở hộp thư pháp luật và giải quyết vướng mắc về pháp luật của người dân. Định kỳ mỗi tuần một lần mở hộp thư giải quyết vướng mắc pháp luật của nhân dân và thực hiện việc chuyển đơn thư đến cơ quan có thẩm quyền.

            - Biên soạn và phát hành các tài liệu tuyên truyền pháp luật phong phú, hấp dẫn, thiết thực tới từng đối tượng. Tuỳ vào đối tượng cần tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật để biên soạn, phát hành tài liệu phù hợp như sách, tờ gấp, băng cassette hoặc đĩa VCD.

- Thi tìm hiểu pháp luật. Là hình thức được áp dụng ở hầu hết các đối tượng được tiến hành chỉ đạo điểm. Triển khai hình thức thi khác nhau đối với mỗi đối tượng cụ thể như thi viết, thi sân khấu đang là hình thức thi phổ biến hiện nay và phù hợp với các đối tượng không chỉ nâng cao kiến thức pháp luật cho người dự thi mà còn là môi trường học tập để cả người xem tự cập nhật kiến thức pháp luật có hiệu quả.

   - Tập huấn kiến thức pháp luật: là một cách thức tuyên truyền miệng được triển khai nhiều, phù hợp và có hiệu quả trong thực tế. Hình thức này được thực hiện thông qua báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên pháp luật. Mỗi đối tượng cụ thể, có nội dung tập huấn phù hợp và thiết thực như giới thiệu nội dung pháp luật, kiến thức pháp luật chuyên môn, nghiệp vụ PBGDPL...

   - Kiểm tra kiến thức pháp luật: được áp dụng đối với đối tượng cán bộ, công chức và cán bộ, chiến sĩ trong lực lượng quân đội nhân dân. Theo đó, kết quả kiểm tra kiến thức pháp luật được xem là một trong những tiêu chuẩn đánh giá cán bộ, công chức hàng năm.

   - Giao lưu có lồng ghép kiến thức pháp luật. Đây là hình thức đặc thù được thực hiện thí điểm đối với cán bộ, chiến sĩ quân đội nhân dân và được đánh giá là phù hợp, có hiệu quả đối với cán bộ, chiến sĩ trong quân đội.

- Tuyên truyền pháp luật trên các phương tiện thông tin đại chúng. Từ lâu, việc tuyên truyền, PBGDPL qua các phương tiện thông tin đại chúng đã được đánh giá là một trong những hình thức chiếm ưu thế. Với sự phát triển của khoa học, công nghệ, thông tin thì việc PBGDPL qua hình thức này ngày càng có hiệu quả và được áp dụng phổ biến đối với các đối tượng.

   - Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho doanh nghiệp thông qua hoạt động của Tổ tư vấn pháp luật. Đây là hình thức được đa số doanh nghiệp lựa chọn và được xác định là hình thức PBGDPL trọng tâm, phù hợp với điều kiện và trình độ của người lao động trong các doanh nghiệp hiện nay

- Tổ chức toạ đàm về tuyên truyền pháp luật cho người sử lao động, người lao động trong doanh nghiệp. Thông qua toạ đàm, người sử dụng lao động, người lao động trao đổi, thảo luận và đề xuất các giải pháp khắc phục vướng mắc, bất cập và nâng cao nhận thức pháp luật cho các bên.

                                                                                                    GV: Vũ Thị Hương